Kilka słów o rozwoju mowy naszych pociech, zagrożeniach i profilaktyce...

Drodzy Rodzice...

Najważniejszymi osobami, dorosłymi osobami, w życiu małego dziecka jesteście Wy. To Wasz sposób mówienia będzie wpływał na cały proces rozwoju mowy dziecka. Dlatego też powinniście świadomie organizować sytuacje służące inicjacjom słownym. W początkowych etapach życia dziecka sytuacje te będą wiązały się najczęściej z czynnościami pielęgnacyjnymi wykonywanymi przy dziecku. Doskonałą okazją do „słownych igraszek”, pobudzających dziecko do kontaktów werbalnych, jest karmienie, kąpanie czy przebieranie dziecka.

Abyście mogli w sposób świadomy przygotować się do tej roli, podaję poniżej etapy, okresy kształtowania się mowy dziecka. Przytoczyłam je powołując się na nestora polskiej logopedii Leona Kaczmarka.

ETAPY KSZTAŁTOWANIA SIĘ MOWY:

0. Etap przygotowawczy (3. – 9. miesiąc życia płodowego)

• wykształcają się zawiązki narządów mowy
• tworzą się organy nadawcze przygotowujące drogi nerwowe i oddechowe oraz organy odbiorcze – kontrolujące ośrodek słuchu, wzroku i czucia

1. Okres melodii (0 – 1. roku życia dziecka)

• dziecko nawiązuje kontakt poprzez krzyk, płacz, okrzyki naturalne, głosy artykulacyjne, onomatopeiczne
• pojawia się głużenie (to jeszcze nie mowa, ale ćwiczenie aparatu artykulacyjnego
  – języka, podniebienia, warg; są to wokalizacje dokonujące się na zasadzie odruchu bezwarunkowego, bez kontroli słuchowej) oraz gaworzenie (są to wokalizacje rytmiczne, jest to okazja do treningu zarówno słuchu mownego, jak i muzycznego)
• pod koniec tego etapu dziecko świadomie wypowiada kilka samogłosek – a, e, czasami i, oraz spółgłosek – m, b, n, t, d, j.

2. Okres wyrazu (1. – 2. roku życia)

• wypowiedź dziecka stanowią „strzępki” wyrazów, całe wyrazy, onomatopeje lub kilka wyrazów wypowiadanych bez zastosowania reguł gramatycznych
• o znaczeniu wypowiedzi decyduje prozodia – melodia, akcent, rytm
• dziecko potrafi wypowiadać wszystkie samogłoski ustne – i, y, e, a, o, u, spółgłoski – p, b, p`, m, t, d, n, ń, ś, k`
• często zamienia k na t rzadziej t na k
• charakterystyczne jest upraszczanie grup spółgłoskowych do jednej spółgłoski oraz pomijanie spółgłosek na początku i na końcu wypowiadanych słów

3. Okres zdania (2. – 3. rok życia)

• dziecko wymawia wszystkie samogłoski, spółgłoski p, p`, b, b`, m, m`, f, f`, w, w`, ś, ź, ć, dź, ń, k, k`, g, g`, ch, t, d, n, l, l`, ł, j
• sporadycznie pojawia się s, z, c, dz, a nawet sz, ż, cz, dż
• w dalszym ciągu dziecko upraszcza grupy spółgłowskowe na początku, w środku
  i na końcu wypowiadanych słów
• występuje zjawisko zwane hiperpoprawnością

4. Okres swoistej mowy dziecięcej (3. – 7. rok życia)

• najczęściej w tym okresie dziecko zdobywa umiejętność wymawiania pełnego zasobu głoskowego języka polskiego
• utrwalone zostają głoski ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż
• opanowana zostaje wymowa głoski r.

Mowa dziecka rozwija się jedynie w kontaktach społecznych. Według J. Porayskiego
– Pomsty tempo i charakter tego procesu uzależnione są głównie od:

• predyspozycji genetycznych dziecka
• warunków społecznych, w jakich przebywa
• poziomu i tempa rozwoju psychofizycznego dziecka
• rozwoju możliwości poznawczych, które są bezpośrednio uwarunkowane przez powyższe czynniki.

CZYNNIKI RYZYKA I OCHRONY

Jak Państwo wiedzą, na rozwój języka wpływa wiele czynników. Jedne z nich sprzyjają powstawaniu trudności, a drugie ułatwiają ich eliminację. Poniższa tabela zawiera zestawienie tych oto czynników.

Dziesięć zasad domowej profilaktyki logopedycznej dla rodzica

1. „Włącz się” do świadomej i systematycznej obserwacji dziecka.

1. Analizuj przyrost jego umiejętności językowo – komunikacyjnych, a w przypadku słabego przyrostu skontaktuj się z zaufanym specjalistą – lekarzem pediatra, logopedą, nauczycielem.

1. Zawsze mów zrozumiale do dziecka – bądź najlepszym przykładem starannej mowy
   i wymowy – ucz je powtarzać.

1. Często nagradzaj dziecko – uśmiechem, gestem, słowem, ale też wyznaczaj „granice”.

1. Jak najwcześniej osłuchaj dziecko ze słowem czytanym – naucz je obcować
   z książkami i dbać o nie.

1. Często żartuj z dzieckiem, ucz je wyliczanek i prostych piosenek.

1. Zapewnij dziecku wiele okazji do ruchu, zabawy i pracy twórczej – stwórz warunki do rysowania i malowania.

1. Dbaj o odpowiednia dietę dziecka – zróżnicowaną, wzbogaconą o witaminy, mikroelementy i makroelementy.

1. W razie obserwowanych trudności rozwojowych, edukacyjnych dziecka pamiętaj
   o konsultacji z pedagogiem lub psychologiem.

1. Szanuj indywidualność dziecka i ucz je samodzielności w każdej dziedzinie życia.

Opracowała mgr Kamila Aszklar

Bibliografia

1. B. Dittfeld, Spróbujmy mówic razem, Kraków 2006
2. L. Kaczmarek, Nasze dziecko uczy sie mowy, Lublin 1977
3. K. Węsierska, Opieka logopedyczna w przedszkolu, Toruń 2013
4. J. Porayski – Pomsta, umiejętności komunikacyjne i językowe dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1994